بررسی تطبیقی داده های شبکه ای بارش پایگاه اسفزاری ، gpcc و gpcp

چکیده: اندازه گیری درست ریزش های آسمانی در مقیاس های زمانی و مکانی گوناگون نه تنها برای اقلیم شناسان، بلکه برای کشاورزان، آبشناسان، مدیران و صنعت گران دارای اهمیت بسیاری است. اما اندازه گیری بارش به کمک پیمونگاه های بارشی بیشتر به خشکی ها محدود شده و اندازه گیری ریزش های آسمانی در پهناب های گسترده بسیار بسیار پراکنده بوده و محدود به آبسنگ ها و جزیره هاست. از این گذشته این اندازه گیری ها نماینده ی بارش آب های آزاد است. با پدیدارگشتن ماهواره های هواشناسی و بکارگیری آنها از دهه ی 1970 به این سو، دانشمندان روش هایی را پدیدآورده تا به کمک آنها از روی مشاهدات رادیومتریکی ماهواره ها بارش را برآورد نمایند. هم اینک شمار رو به رشدی از فرآورده های بارشی کم و بیش بهنگام بر روی تارنما در دسترس اند. امروزه ظرف مدت بسیار کوتاهی می توان داده های شبکه ایی بارش که توسط مراکز هواشناسی، پایگاه های دولتی و گرو ه های پژوهشی دانشگاهی فراهم می شود را از وبگاه های این کانون ها برداشت نموده، واکاوی کرد. اما مهم بررسی کاستی ها و برجستگی های این داده هاست، تا در واکاوی داده ها دچار اشتباه نشویم. در این نوشتار کوشیدیم تا پایگاه های بارشی مرکز اقلیم شناسی بارش جهانی(gpcc) و طرح اقلیم شناسی بارش جهانی(gpcp) را با داده های پایگاه اسفزاری بر پهنه ی ایران زمین قیاس و راست آزمایی کنیم. این دو پایگاه داده از جمله پایگاه های بارش جهانی اند که در تفکیک های گوناگون داده های شبکه ایی بارش را پدیدآورده، در دسترس کاربران قرار می دهند. همواره در پی پاسخ گویی به این پرسش بودیم که آیا می توان از داده های شبکه ایی بارش این دو پایگاه جهانی بهره جست و شناختی بهتر از بارش ایران زمین به دست آورد و یا بلندی دوره ی آماری بارش کشور را افزایش داد. پاسخ این دو پرسش بی گمان آری بود. پس از هماهنگ سازی داده های بارشیgpcc و gpcp با پایگاه ملی مقایسه ها در تفکیک های مکانی 5/2 × 5/2 ، 1×1 ، 5/0 × 5/0 درجه ی طول و عرض جغرافیایی و بازه های ماهانه، فصلی و سالانه انجام گرفت. واکاوی ها آشکار ساخت میان داده های پایگاه مرکز اقلیم شناسی بارش جهانی(gpcc) و پایگاه اسفزاری همانندی بسیاری دیده می شود. در تفکیک 5/0×5/0 و 1×1 و در مقیاس ماهانه این نزدیکی تا جایی است که می توان این دو پایگاه داده را یکی دانست. همبستگی میان میانگین بارش ماهانه ی این دو پایگاه 99/0 بود. پس از کشیدن نقشه ی بارش ایران با بهره گیری از داده های پایگاه ملی و gpcc و به کمک نرم افزار سرفر دریافتیم تا چه اندازه ایی این دو نقشه همانند هم اند. این همانندی به گونه ایی بود که در بخش های باختری، میانه و خاوری ایران زمین و همچنین پهنه های جنوبی کشور خطوط هم چند بارش به مانند هم بودند. هسته های بیشینه ی بارش 600 و 700 در زاگرس و کرانه های خزر، در هر دو نقشه کاملاً یکسان هستند،که بسیار در خور شایان است. محاسبه ی اختلاف این دو نقشه نشانگر تفاوتی اندک میان برونداد این دو پایگاه داده در بخش های شمالی ایران زمین است که البته ناچیز است. سری زمانی بارش این دو پایگاه به روشنییک دیگر را دنبال می کردند. میان پایگاه ملی و طرح اقلیم شناسی بارش جهانی(gpcp) نیز همبستگی خوبی دیده می شد به گونه ایی که همبستگی میان بارش ماهانه ی این دو پایگاه در دوره ی1979 تا 2004 98/0 بود. سری زمانی بارش gpcp_2_2 و اسفزاری نشان داد روی هم رفته پایگاه gpcp_2_2 میل به بیش برآوردی ریزش های آسمانی دارد. بررسی ها نشان داد به جز ماه های تابستانی که ضریب همبستگی میان این دو پایگاه بارشی 74/0 است در دیگر ماه ها ضریب همبستگی نیرومندی میان این دو پایگاه بارشی دیده شد. همبستگی پایگاه gpcp_1_1 با پایگاه ملی در بازه روزانه 39/0 بود. اما در بازه ی ماهانه ضریب همبستگی بالایی میان این دو پایگاه به دست آمد. اندازه ی این ضریب در بازه ی ماهانه 98/0 بود. ماه های تابستانی این پایگاه دارای ضریب همبستگی 91/0 بود اما اندازه ی آن در دیگر ماه های سال بسیار نیرومندتر بود. این ضرایب بالای 97/0 به دست آمد. اریب این پایگاه های جهانی نیز نشانگر نزدیکی پیش از پیش آن با پایگاه ملی بود. کمترین مقدار اریب مربوط به داده های پایگاه gpcc و بالاترین نیز ازآنِ پایگاه gpcp_2_2 بود. کلید واژگان: بارش، پایگاه داده ی اسفزای، gpcc ، gpcp ، اریب، همبستگی